Ülkemizin bulunduğu coğrafi konumundan dolayı her an karşımıza kötü sonuçlarla çıkabilecek deprem gerçeğini kabullenmek zorundayız. Ama bu depremden korkmamız gerektiği anlamına gelmez. Çünkü yerinde ve yeterli önlemlerle bu kötü sonuçları en aza indirebiliriz. Bu önlemlerden birisi ise binalarımızın güçlendirilmesidir. Bizde bu yazımızda bu konu hakkındaki birçok başlığa değinip sizleri bilgilendirmeye çalışacağız.

Öncelikle bina güçlendirme tam olarak ne demektir bunu tanımlayalım. Bina güçlendirme, bir yapının olası bir deprem esnasında yıkılması veya çökmesi sonucunda oluşabilecek can kaybını önlemek amacıyla yapılan işlemdir. Bu işlemde sadece mevcut taşıyıcıları güçlendirebildiğimiz gibi, sisteme ek taşıyıcılar da dahil edebiliriz. Binalarımızın ilk yapımında, mevcut şartlara ve kullanılan malzemelere göre öngörülen bir kullanım süresi vardır. Zaman içinde de binamızın karşılaştığı dış etkenler yüzünden bu kullanım süresi kısalabilir. Haliyle depremin ne zaman geleceğini, hangi şiddetle geleceğini tam olarak kestiremediğimiz için bu işlemin yapılması büyük önem arz etmektedir. Bu sayede hem binamızın kullanım süresini uzatmış oluruz hem de güvenli bir şekilde yaşantımıza devam edebiliriz.

Yeni yapılmakta olan binalar güncel deprem yönetmeliğimize göre yapılıp yeterli mühendislik hizmeti alacağından dolayı böyle bir güçlendirme çoğunlukla gerekmemektedir. Bu tür güçlendirme işlemleri yeterli mühendislik hizmeti almamış, eski deprem yönetmeliklerimize göre yapılmış veya zamanla küçük depremler sebebiyle hasar almış binalarımız için yapılması daha doğrudur.

Peki her eski bina güçlendirilir mi? Bunun cevabını ancak binada yapılacak olan incelemelerden sonra cevaplayabiliriz. Eğer binamız gerçekten çok kötü durumdaysa ekonomik durumdan ve güvenli bir ortam sağlanamayacağı için güçlendirme işlemi yapılmayabilir. Bunu öncelikle uzman mühendislerin görüşleri, sonrasında ise bina sahibinin kararı belirlemektedir. Ama güçlendirme işlemi yapacağımız bina, tarihi değeri olan ve korunması önem arz eden bir bina olursa elbette maliyet göz ardı edilerek güçlendirme yapılabilir.

Bina Güçlendirme Aşamaları Nelerdir?

  • Binanın bulunduğu zeminin mevcut durumunu öğrenmek için sismik zemin etüdü hazırlanır. (Yeterli kalmadığı durumlarda sondaj destekli zemin etüdü hazırlanır.)
  • Uzman mühendisler ve teknik ressamlar öncülüğünde binanın rölövesi alınır.
  • Röntgen cihazıyla taşıyıcı elemanlarda bulunan donatıların aralıkları ve çapları bulunur.
  • Taşıyıcı elemanların birkaçında sıyırma işlemi yapılarak donatıların korozyonlarına ve zayıflık durumlarına bakılır.
  • Binadan yeterli sayıda ve gereken yerlerden karot ile beton numuneleri alınır.
  • Binadan alınan numunelerin laboratuvarda testleri yapılır ve betonun mevcut dayanımı tespit edilir.
  • Binanın bilgisayar ortamında modellemesi yapılarak deprem yükleri altındaki durumuna bakılır.
  • Binadan gerçekleştirilen işlemler ve modelleme sonucunda elde ettiğimiz veriler sonucunda rapor hazırlanır.

Biraz daha detaya girmek gerekirse ilk aşama bina sahibi veya hak sahiplerinin aldıkları güçlendirme kararıdır. Bu kararın alınmasıyla birlikte bu konuda uzmanlaşmış bir firmayla iletişime geçilir. Alanında uzman mühendislerin, ihtiyacı olan ve referans aldıkları bilgileri paylaşırlar ve güçlendirme projesinin hazırlanması başlar. Sonrasında işlemlerin yerinde yapılabilmesi için gerekli yerlerden izinler ve ruhsatlar alınır.

Bu işlemlerden sonra yukarıda kısaca sıraladığımız aşamalara geçeriz. Bunların hepsi titizlikle yapılır ve takip edilir. Sonrasında ise yerinde yapılacak olan işlemlere geçilir. Bu işlemler de olabildiğince hızlı ama bir o kadar da dikkatli yapılarak, taşıyıcı elemanlara zarar verilmeden yapılmalıdır. En son olarak bina sahibi veya hak sahiplerine kullanım süresi uzamış olan ve güven içinde barınabilecekleri bu binayı teslim etmektir.

Bina Güçlendirme Teknikleri Nelerdir?

  • Mevcut beton ile yeni betonların kaynaşması
  • Kolonların mantolanması
  • Çeliklerin mantolanması
  • Betonarmelerin mantolanması
  • Kanat ekleme
  • Epoksi enjeksiyonu
  • Gömlek geçirme

Bu tekniklerden en çok kullanılanı mantolama işlemleridir. Ancak bu her bina için yeterli bir teknik olmayabilir. Kullanılacak olan teknikler uzman mühendisler tarafından hazırlanan raporlar sonucunda belirlenir. Aslına bakarsak bu tekniklerin ve aşamaların hepsi uzmanlık isteyen işlemlerdir. Ancak önemli bir nokta var ki bu da; binamızın güçsüz kaldığı noktaların tespiti ve bu noktalara hangi işlemlerin yapılması gerektiğinin bulunmasıdır. Mühendislik bakış açısıyla beraber en ekonomik güçlendirme tekniğini seçmeliyiz. Her tekniğin birbiriyle kullanımı sonucunda farklı kombinasyonlar ve farklı sonuçlar ortaya çıkar. Bu yüzden hangi tekniğin, hangi teknikle, hangi oranlarda kullanılacağının belirlenmesi çok önemlidir.

Kolon ve perde duvarlar binamızdaki yükleri çatıdan temele aktaran en önemli elemanlardır. Bu elemanların mevcut durumları güçlendirmemizi önemli ölçüde etkiler. Çünkü eğer çok kötü durumdalarsa kullanılacak teknikle beraber kullanmamız gereken malzemelerin etkisiyle maliyette artacaktır. Bu elemanlarda genellikle betonarme mantolama, çelik mantolama ve karbon liflerle güçlendirilmiş polimerle kaplama teknikleri kullanılır.

Kirişler döşemeden gelen yükleri kolon veya perde gibi düşey taşıyıcılara ileten elemanlardır. Kirişlerin deprem esnasında sünek davranış göstermesini ve açığa çıkan enerjiyi sönümlemesini isteriz. Kirişlerde sıklıkla kiriş mantolama, lamine veya çelik plaka kullanarak güçlendirme yaparız.

Döşemeler binalarda insanlara zemin oluşturarak kendisine gelen yükleri, kirişlere ve oradan da kolonlara ileterek temele kadar gitmesini sağlayan zincirin ilk halkasıdır. Bu elemanlar taşıma güçleri kapasitesinden fazla olacak şekilde yapılır. Ancak yine de zamanla içindeki donatıların zarar görmesi veya döşemedeki büyük boşluklar yüzünden kalınlıklarının yetersiz kalması durumunda güçlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. Böyle durumlarda döşemeler, alttan ve üstten uygulanan tekniklerle güçlendirilirler. Hasır donatı kullanabileceğimiz gibi karbon liflerle güçlendirilmiş hasır polimerlerle de güçlendirme yapabiliriz.

Bu saydığımız elemanlara yapılan işlemler gibi çeşitli elemanların da farklı güçlendirme modelleri mevcuttur. Biz de bu yazımızda binalarımız neden güçlendirilmeye ihtiyaç duyar, hangi tekniklerle güçlendirilebilir, güçlendirilme aşamaları nelerdir bu soruları cevaplamaya çalıştık.